Onvervalst zicht op het binnenste van de aarde

Momenteel woont Ulla Lohmann in het Beierse Schäftlarn. Maar ruim vier maanden per jaar is de succesvolle fotografe en filmmaker van huis. In tijdschriften als National Geographic en Geo doet Lohmann regelmatig verslag van haar expedities en avonturen.

Voor haar project "47 Summits" stelde Lohmann zichzelf het doel om in 470 dagen de 47 hoogste toppen in Europese landen te beklimmen en te fotograferen. De zwangerschap van haar zoon Manuk en een wereldwijde pandemie verhinderden dat dit project in het oorspronkelijk geplande tijdsbestek kon worden gerealiseerd. Desondanks resulteerde het in een boeiende presentatie.

In haar fotografiewerk legt ze daarnaast al jarenlang veel nadruk op vulkanisme. Toen ze op haar achtste het verwoeste Pompeï bezocht met haar ouders, raakte ze gefascineerd door de verwoestende kracht van vulkanen. Het onderwerp heeft haar nooit meer helemaal losgelaten. Het zou echter nog vele jaren duren totdat ze zelf, als één van de eerste mensen ter wereld, aan de rand van het borrelende lavameer van de Benbow-vulkaan zou staan op het eiland Ambrym in Vanuatu. In 1999 bezocht ze de eilandenstaat in de Stille Oceaan en klom voor het eerst naar de kraterrand van de vulkaan. Ver beneden, diep in de krater, kon ze het meer van vloeibare lava meer voelen dan zien. En direct kreeg Lohmann de droom om hier ooit zo diep mogelijk naar beneden te klimmen – verder en dieper dan iemand ooit tevoren in de vulkaan was afgedaald – om dit spektakel van dichtbij te kunnen ervaren.

Vasthoudendheid is één van de sterkste karaktertrekken van Lohmann, en dus ging de fotografe en filmmaakster hardnekkig op haar doel af. Ze ging mee met een expeditie van National Geographic, in eerste instantie als kokkin. Later studeerde ze milieubeheer en fotojournalistiek in Australië en wist ze haar eerste rapportages te verkopen. Op één van haar expedities leerde ze de bergbeklimmer Basti Hofman kennen. Ze werden verliefd en vormden samen een team, dat vanaf nu af aan ook samen aan hun doelen werkte.

In 2014 kwam Lohmann dichtbij haar droom. Samen met Basti en de Franse vulkanoloog Thomas Boyer daalde ze honderden meters af naar het tweede van de drie niveaus in de Benbow-krater. Het begon echter onverwacht te regenen. Dat is in een krater bijzonder gevaarlijk: samen met de vulkaangassen vormde het water een bijtende, levensbedreigende stortbeek, die de draagkracht van de touwen en karabijnhaken dreigde te overwinnen. Ondanks dat het team de expeditie onmiddellijk afbrak, lukte het maar ternauwernood om terug omhoog te klimmen. “Dat soort terugslag is waanzinnig frustrerend. Om te moeten keren als je er bijna bent – echt zuur.”

Ook de volgende poging in 2015 ging niet echt veelbelovend van start. In zelf getimmerde beschuttingen aan de voet van de vulkaan wachtte het team meer dan drie weken tot de continue regenval ophield. Lohmann beschreef de frustratie in haar dagboek: “Ik voel me een opgesloten dier, in een kooi van regen.” Het team had vier weken gepland voor de expeditie. Net voor het einde klaart het weer eindelijk op en kunnen ze nogmaals proberen om in de krater af te dalen.

De eerste 150 meter dalen ze abseilend van de kraterrand naar het eerste niveau. Nog eens 110 meter lager komen ze aan op het tweede niveau, waar ze een jaar eerder hun missie moesten afbreken. Dit jaar hebben ze meer geluk. De laatste afdaling van 150 meter brengt hen naar het laagste niveau. Steeds weer worden ze hierbij omhuld door giftige gassen. Het zicht is soms minder dan tien meter. Maar onderaan wacht hun beloning: een uitzicht, dat nog niemand voor hen heeft gezien. Slechts 50 meter onder hen kookt een meer van roodgloeiende lava, die explosief tot 70 meter de lucht in schiet. Boyer, de vulkanoloog, meet de temperatuur aan het oppervlak: 1276 graden Celsius – 200 graden hoger dan verwacht. Ulla Lohmann fotografeert het hete spektakel. De foto's zijn adembenemend. Samen met Boyer – natuurlijk in hittewerende pakken – neemt ze lavamonsters.

Voor Boyer was de expeditie van 2015 slechts het begin. Ook Lohmann komt nog steeds meerdere keren per jaar naar Ambrym en onderhoudt intensieve contacten met de bewoners van het eiland. Niet zonder trots vertelt ze hierover: “Er zijn al drie kinderen naar me vernoemd!” De oudste Ulla is inmiddels acht jaar oud. De vernoemingen zijn een teken van Lohmanns bijzondere werkwijze: ze gaat volledig op in haar onderwerpen, en vooral ook in de mensen die hiermee verband houden. Vasthoudend, maar ook met veel inlevingsvermogen en hartelijkheid. Daarbij hoort ook de beheersing van de lokale taal. Alleen zo kon ze het vertrouwen winnen van de Anga-stam op Papoea-Nieuw-Guinea.

“Het stamhoofd Gemtasu heeft me als een dochter bij zich opgenomen. Mijn man Basti heeft Gemtasu heel officieel om mijn hand gevraagd. Hij heeft hiervoor zelfs een varken als bruidsprijs geschonken”, vertelt de fotografe met een knipoog. Gemtasu is inmiddels overleden, maar bij leven heeft hij Lohmann een bijzondere belofte laten maken: Gemtasu wilde als eerste in een hele generatie naar oud gebruik gemummificeerd worden, net als zijn vader, de laatste die deze traditie volgde. Lohmann moest dit proces documenteren. Toen het werkelijk zover was, moest ze hier lang over nadenken. Na veel innerlijke strijd besloot ze om deze zware taak op zich te nemen. Haar tijdsintensieve werkwijze betaalt zich uit met unieke, intieme rapportages, met heel bijzondere inzichten en schitterende foto's.

Als Lohmann terugkomt van haar expedities, bewerkt ze haar foto's in Beieren zelf voor publicatie op internet in de sRGB-kleurruimte. “Voor mijn boekprojecten heb ik uitgeverijen in het verleden echter vaak de opnamen in RAW gegeven”, vertelt de fotografe. “Ik dacht dat ze daarmee alle mogelijkheden zouden hebben om het maximale uit mijn foto's te halen. Maar in het boek zagen ze er vaak niet zo uit, als dat ik me had voorgesteld.” Lohmann gebruikt momenteel de ColorEdge CG319X van EIZO en is er erg blij mee: “Het is fantastisch, wat voor kleuren er ineens in mijn opnamen te zien zijn. De verzadigde roodtinten in mijn vulkaanfoto's bijvoorbeeld – die krijgen ineens nog eens een hele andere intensiteit.”

Om onaangename verrassingen in de toekomst te vermijden, bijvoorbeeld bij boekproducties, geeft ze haar foto's inmiddels volledig bewerkt af. “Als ik het ICC-profiel van de drukkerij heb en de foto's in softproof-weergave bewerk, dan weet ik zeker dat ze er naderhand op papier precies zo uitzien als ik ze hebben wil. Ik wil op papier zien wat ik in het echt gezien heb, en wat ik wilde vasthouden”, legt ze uit. Lohmann heeft hierbij veel aan de ingebouwde kalibratiesensoren van haar monitoren in de CG-serie. De monitoren zorgen er hiermee zelf voor dat de weergave altijd exact overeenkomt met de inhoud van het beeldbestand. Dit werkt zelfs als Lohmann weer eens op locatie werkt en er geen computer is aangesloten op de monitoren. Thuis kan ze meteen beginnen met het bewerken van haar nieuwste foto's en video's zonder zich zorgen te hoeven maken over technische problemen zoals de kalibratie van de monitor of andere zaken.